Pompeje - kolebka Nowenny Pompejańskiej
Pompeje - kolebka Nowenny Pompejańskiej
W południowych Włoszech, 25 km na południowy-wschód od Neapolu leży miasto Pompeje. Współczesne Pompeje liczą 25 tys. mieszkańców i jest to miasto relatywnie młode, powstało pod koniec XIX w., wokół wzniesionej i konsekrowanej w 1891 roku Bazyliki Najświętszej Maryi Panny Różańca Świętego. Pompeje znajdują się mniej więcej w centrum rozległej Doliny Pompejańskiej, którą od północy ograniczają stoki Wezuwiusza, a od południa górskie pasmo Monti Lattari, należące do Półwyspu Sorrentyńskiego. Równinę przecinają nieliczne rzeki i potoki, ujęte w sztuczne kanały, sennie spływające z Apeninów aż do Zatoki Neapolitańskiej.
Mówiąc o Pompejach, przychodzą nam na myśl Pompeje antyczne, rzymskie miasto zniszczone przez erupcję Wezuwiusza 24 sierpnia 79 roku. Wybuch wulkanu pogrzebał prosperujące miasta Herkulanum, Stabie i Pompeje, przykrywając je grubą na 5-7 m warstwą rozżarzonych lapilli i popiołu wulkanicznego. Zniszczeniu uległo wówczas rozległe terytorium obejmujące zachodnie i południowe zbocza Wezuwiusza aż do Morza Tyrreńskiego, włączając żyzną równinę Sarno. Po tragedii cesarz Tytus zarządził zagospodarowanie majątku tych, którzy zginęli bezpotomnie na potrzeby odbudowy miast i dróg. Pozostali przy życiu mieszkańcy Pompei próbowali odzyskać cenny dobytek z zasypanych domów, resztę dopełniły pokolenia złodziei, drążących tunele w poszukiwaniu cennych kosztowności, wyrywających marmury, bloki kamienne i ołów. Z uwagi na tragedię, która się tam rozegrała, oraz kolejne erupcje w 471-473 i 512 r. zgliszcza Pompei skryły się jeszcze głębiej pod ziemią a okolica opustoszała. Niewielkie grupki ludności przeniosły się nieco wyżej, na teren obecnej miejscowości Chiesa della Giuliana, w rejon obecnego miasta Scafati oraz na rolnicze tereny nad rzeką Sarno.
Zgliszcza Pompei skryły się pod usypanym wzgórzem, nazywanym La Civita (Miasto). Z biegiem lat wzgórze pokryło się bujną roślinnością, ziemię poddano uprawie, dokonywano pochówków lub eksploatowano gotowe materiały budowlane. Pierwsze nieskuteczne próby poszukiwania Pompei sięgają początków III w., za panowania cesarza Aleksandra Sewera. Pod koniec XVI wieku hrabia Muzio Tuttavilla, aby sprowadzić wodę z gór Sarno do swoich fabryk makaronu w Torre Annunziata, zlecił architektowi Domenico Fontanie zbudowanie kanału. Trasa kanału przecinała całe wzgórze La Civita, a tym samym zasypane ruiny starożytnego miasta Pompeje. Podczas robót natrafiono na fragmenty budynków, monety i inskrypcje, jednakże wtedy nie przywiązywano do nich właściwej uwagi. Prace wykopaliskowe rozpoczęto dopiero w 1748 r., efekty prac rozsławiły ruiny Pompei do tego stopnia, że trafiły na listę Grand Tour - miejsc, które w kręgach arystokracji należało zwiedzić w Europie w XVIII-XIX wieku. Po zjednoczeniu Włoch w 1861 r. wykopaliska bardziej usystematyzowano, wprowadzono metodę odlewów gipsowych, sporządzono pierwszą mapę strefy Pompei. Park Archeologiczny Pompei został wpisany w 1997 r. na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Dotychczas udało się odkopać około 30 % dawnej powierzchni Pompei, odsłaniając ulice, sklepy, pozostałości domów, teatru, świątyń, mozaiki, freski, przedmioty z kamienia i metali, szczątki ludzkie i zwierzęce. Gipsowe odlewy ofiar zwiniętych w śmiertelnym uścisku, świadczą o kruchości i tymczasowości ziemskiego życia.
Wracając do historii miejsca, budowa sztucznych kanałów w okolicy i przeniesienie koryta rzeki Sarno (XVII do XIX w.) doprowadziły do zniszczenia pierwotnie żyznych ziem i zalania ich wodą. Dolina Sarno stała się siedliskiem chorób, a przede wszystkim malarii, która wyludniła okolicę. Pod koniec XIX w. nielicznymi mieszkańcami były ubogie rodziny rolników oraz bandy grasujących przestępców. Właśnie w takich okolicznościach moralnej i duchowej pustki, zaniedbania i ubóstwa materialnego, rozpoczęła się historia odrodzenia nowych Pompei. Bartolo Longo, który przeżył tu nawrócenie, poświęcił resztę życia rozpowszechnianiu różańca, budowie bazyliki, szkół i licznych dzieł miłosierdzia, przekształcając pogańską dolinę w dolinę chrześcijańską, poświęconą Madonnie.
Bartolo Longo, urodził się 11 lutego 1841 roku, we wsi Latiano, w prowincji Brindisi. Jego rodzice to Bartolomeo Longo, znany i zamożny lekarz, oraz matka Antonia, z domu Luparella, zajmująca się prowadzeniem domu. Matka nauczyła małego Bartolo modlić się na różańcu. W wieku 5 lat został wysłany do kolegium, prowadzonego przez pijarów, w pobliskim Francavilla Fontana. Po ukończeniu kolegium w 1858 r., mając komfortowe warunki ekonomiczne, rozpoczął prywatne studia prawnicze w Lecce. W międzyczasie, po przyłączeniu Królestwa Obojga Sycylii do Królestwa Włoch, nastąpiły zmiany, wskutek których, uzyskane dotychczas kwalifikacje naukowe nie były uznawane. Bartolo Longo zapisał się więc na studia prawnicze na Uniwersytecie w Neapolu, które z sukcesem ukończył w 1864 r. Środowisko akademickie w tamtym czasie było nasączone antyklerykalizmem, nowym humanizmem, ideologią masonerii oraz spirytyzmu. Po przeczytaniu książki “Życie Jezusa”, francuskiego racjonalisty Ernesta Renan'a, Longo świadomie odrzucił naukę Kościoła katolickiego, wstąpił w szeregi sekty satanistycznej i oddał duszę diabłu. Trwając przez półtora roku w okultyźmie, doznał głębokiego kryzysu egzystencjalnego. Szukając ratunku zwrócił się o pomoc do zaufanego przyjaciela, prof. Vincenzo Pepe, który przedstawił go wybitnemu teologowi, dominikaninowi o. Alberto Radente. Pod wpływem o. Radente, Bartolo Logo przystąpił do spowiedzi i rozpoczął swoje nawrócenie. Odkrywając na nowo modlitwę różańcową, znajdował siłę aby w ramach pokuty nawracać swoich dotychczasowych znajomych i przyjaciół. Inny duchowny, redemptorysta, ks. Emanuele Ribera, przepowiedział mu ważną misję od Boga do wypełnienia, wobec czego Bartolo Longo odrzucił intratną propozycję matrymonialną i złożył ślub czystości. 7 października 1871 r. (w rocznicę bitwy pod Lepanto) Bartolo został tercjarzem oraz przyjął imię Brat Różaniec.
Po podziale rodzinnego majątku Bartolo Longo odziedziczył znaczne kwoty pieniędzy oraz nieruchomości. Dochody postanowił przeznaczyć na pomoc biednym i potrzebującym. W Neapolu poznał przyszłych świętych Ludovico da Castoria i Katarzynę Volpicelli, zajmujących się pomocą charytatywną. Tam też poznał hrabinę Mariannę Farnararo de Fusco, 27-letnią wdowę z pięciorgiem dzieci, dziedziczkę rozległych dóbr ziemskich, sięgających do Doliny Pompejów. Bartolo Longo zgodził się zostać zarzadcą prawnym majątku oraz prawnym opiekunem jej dzieci. 2 października 1872 r. przybył po raz pierwszy do Doliny Pompejów aby uporządkować rozliczenia z dzierżawcami. Mieszkańcy, w liczbie około 1000-1200 osób, gromadzili się wokół na wpół zrujnowanego kościoła Chrystusa Zbawiciela (z XI w.). Wędrując po okolicznych polach, Bartolo Longo znów dopadło przygnębienie i wyrzuty sumienia, a nawet myśli samobójcze. I wtedy usłyszał w sercu słowa Maryi: “Kto rozpowszechnia różaniec, ten będzie zbawiony”. Podjął wtedy zamiar, że nie opuści tej ziemi zanim nie rozpowszechni różańca. Na tę myśl usłyszał dźwięk dzwonu na Anioł Pański, co symbolicznie przypieczętowało jego decyzję.
Przez kolejne trzy lata wracał do Pompei, angażując się w sprawy parafii i remontu kościoła. Zaprosił do głoszenia kazania o. Radente. Katechizował, rozdawał różańce, krzyżyki i święte obrazki. 13 listopada 1875 r. dostarczono do Pompei stary obraz Matki Bożej Różańcowej, zakupiony uprzednio w Neapolu za 3 liry i 40 centów. Następnego dnia, Longo spotkał się po raz pierwszy z biskupem Noli, który mu poradził aby zamiast ołtarza zbudować nowy kościół Matki Bożej Różańcowej. Sprawy potoczyły się szybko, już 13 lutego 1876 r. przedstawiono odrestaurowany obraz, założono Bractwo Madonny Różańcowej a 12 letnia Clorinda Lucarelli cierpiąca na epilepsję została uzdrowiona. Zaangażowani w budowę i propagowanie różańca mieszkańcy i robotnicy roznosili wieści o cudzie. 30 kwietnia zakupiono niewielką działkę w sąsiedztwie, 8 maja położono kamień węgielny pod budowę nowego kościoła. Zaczęto propagować Nabożeństwo 15 Sobót ku czci MB Królowej Różańca.
W sierpniu 1879 r. opublikowano treść Nowenny autorstwa Bartolo Longo. Napisał ją kiedy ciężko zachorował na dur brzuszny (tyfus), wtedy chorobę śmiertelną. Desperacko szukając ratunku napisał część błagalną nowenny (3 x 9 dni odmawiać trzy części Różańca), kiedy nagle został uzdrowiony – napisał część dziękczynną (3 x 9 dni odmawiać trzy części Różańca), łącznie 54 dni. Jak odmawiać Nowennę Pompejańską znajdziesz tutaj. W święto 15 sierpnia 1879 r. na głowę Madonny Pompejańskiej nałożono złotą koronę. W odpowiedzi na wydaną 1 września 1883 r. encyklikę i zachęty papieża Leona III aby w trudnym czasie (antyklerykalizm, kryzys polityczny i moralny) przez cały październik modlić się do Matki Bożej na różańcu szukając skutecznej pomocy, Bartolo Longo napisał specjalną modlitwę zwaną Supliką. W Pompejach odmówiono ją po raz pierwszy, przy udziale 20 tys. wiernych. Jest tam odmawiana dwa razy w roku, 8 maja – rocznica poświęcenia bazyliki i Święto Świętego Michała Archanioła oraz w pierwszą niedzielę października.
W międzyczasie 19 letnia Fortunatina Agrelli, mieszkanka Neapolu, cierpiała na długotrwałe i wyczerpujące ataki epilepsji. Od swojego lekarza otrzymała medalik z MB Pompejańską i książeczkę z nowenną. Fortunatina zaczęła się odmawiać nowennę wraz z całą rodziną. Obiecała, że jeśli zostanie uzdrowiona, przekaże ofiarę na budowę kościoła. Po odmówieniu nowenny, 3 marca 1884 r. Fortunatinie ukazała się Matka Boża, mówiąc, że imię Królowej Różańca Świętego z Pompejów jest jej bliższe niż pozostałe, i jeśli odprawi trzy nowenny i będzie oddawać jej cześć zostanie uzdrowiona. Pod koniec drugiej nowenny, Maryja znów się ukazała i obiecała, że pod koniec trzeciej nowenny jej cierpienia ustaną. Za niedługo ukazała się ponownie nakazując gorliwą modlitwę i ufność mimo, iż cierpienia pod koniec staną się trudniejsze. W kolejnych objawieniach Maryja powiedziała, kiedy cierpienia ustąpią i, że 15 sierpnia zostanie zupełnie uzdrowiona. 30 kwietnia skończyły się konwulsje a 8 maja Fortunata mogła już samodzielnie chodzić. W ostatniej wizji Maryja obiecała każdemu z nas: „Ktokolwiek pragnie otrzymać łaski, niech odprawi na moją cześć trzy nowenny, odmawiając piętnaście tajemnic różańca, a potem niech odmówi znowu trzy nowenny dziękczynne”. Tak narodziła się Nowenna Pompejańska – modlitwa nie do odparcia. Jak odmawiać Nowennę Pompejańską znajdziesz tutaj.
Budowa postępowała, zbierano fundusze na kościół, dzwonnicę, dzwony, fasadę, organy. Zaczęto wydawać pismo Różaniec i Nowe Pompeje, zakupiono maszyny drukarskie, powstał sierociniec dla dziewczynek. 7 maja 1887 r. poświęcono ołtarz w nowej bazylice, nadając mu rangę uprzywilejowanego. 8 maja 1891 r., po 15 latach prac budowlanych, legat papieski kardynał La Valetta poświęcił Bazylikę w Pompejach. W 1893 r. papież akceptuje cenny dar i przejmuje Sanktuarium pod swoją jurysdykcję, stąd Bazylika w Pompejach oraz liczne dzieła powstałe obok, (sierociniec, hospicjum, szkoły) znajdują się pod zwierzchnictwem Watykanu. Dzieła i pomysły Bartolo Longo trwają i rozwijają się do dziś. Wielkie przedsięwzięcie zaangażowało i nawrociło wielu.
Bartolo Longo zmarł 5 października 1926 r. w wieku 85 lat. W 1934 r. rozpoczęto proces beatyfikacji, 3 października 1975 r. ogłoszono Dekret o heroiczności cnót. 21 października 1979 r. Pompeje odwiedził papież Jan Paweł II. Rok później 28 października na Placu św. Piotra w Rzymie Jan Paweł II beatyfikował Bartolo Longo. Ten niecodzienny Błogosławiony zainicjował wiele dzieł Maryjnych, był „architektem” odbudowy Nowych Pompei, poświęconych Madonnie. Współczesny świat zagubiony w pogoni za czasem z pewnością jak w XIX i XX wieku potrzebuje ratunku, uzdrowienia i pocieszenia. Wiele rozwiązań i pokoju przychodzi wraz z wiarą i cierpliwym odmawianiem Nowenny Pompejańskiej, o czym zaświadcza autorka tego tekstu.
A. K.
Źródła:
https://www.pompei.it/categoria/storia-scavi-pompei.htm
http://pompeiisites.org/pompei-map/approfondimenti/pompei-dopo-leruzione/
http://www.istitutoaveta.it/il--beato-bartolo-longo.html